Это цитата сообщения EVREN-1 Оригинальное сообщение

ДРЕВНИЕ ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРКИ ГУННОВ-КАРАЧАЕВЦЕВ "НАРТ СЁЗЛЕ".


СЛОВАРЬ ДРЕВНИХ И ЗАБЫТЫХ СЛОВ.


Из книги СУФИЛЬИ СЕМЕНОВОЙ, "NART BOYU TÜRKLERİ HUN-KARAÇAYLILARIN ATA SÖZLERİ". /"NART SÖZLE"/. Изд. "KAYNAK", Стамбул,2007г.


Kol cuu. Ümit kes. (Satıraltı tercümesi-"ellerini yıka").
Cörme. İşkembe kaplı iç yağından birkisel harcı katkılı ypılıp kurutulan sucuk.
Abcıtırğa. Zarar vermek. Kötü müdahale etmek.
Suu başı kesgen emegen. Masallardan gündem diline taşınmış bir deyiş. Manası "Suyu kesen ejderha", soyut tarzdaki anlamı "başkan yerine oturup haksızlık yapan kişi".
Kırğı. Yenecek güç.
Kırğıç. Ağacı temizleyici alet. Deri işlemesinde de kullanılmakta.
Zukku. Ters bakan.
Kutuk. Tamamen kel. Kuyu. Kuduk.
Hay atar. Kay atar. Korku çığlığı atar.
Cıgıra. Yenilen bitki. Alt sınıf halkta kullanılan "dost", "arkadaş" sözü.
Çıgır. Hastalık sonrası kelleşmiş kişi.
Can aurutuuçu. Yardımsever.
Arış. Arabanın atların yan yana bağlandığı, öne uzanan çekiç direği.
Sıpdırılırğa. Sıyırılmak.
Caş çığar. 1. manası "genç çıkar", 2. anlamı "gözyaş dökülür". Ata sözünde "gözyaş" anlamındadır.
Caşlık etgen. Gençlikten tecrübesizlikten yanlış yapan.
Şınkart. Büyük alev. Bilerek yakılan (eğlence amaçla) büyük ateş.
Öçükgen. İntikam duygu besleyen kişi.
Tayar tau. Göçük dağ.
Örek. Şapka yapımı tezgahı.
Katdırma. İçi boş gözleme.
Hıçın. Patetesli peynirli içiyle yapılan bazlama.
Tatıran tuzluk. Acı ketçap. Tuzluk.
Ou-Şau! Brbat durumu anlatır.
Töleü. Ödev. Ödeme.
Bosağa. Giriş kapının alt önü.
Tıbır. Evin en kullanışlı mekanı, aılenin devamlı bulunduğu yer.
Caydak. Yeyersiz at.
Tin. Ruh. Maneviyat.
Oltan. Ayakkabının yere basan kısmı.
Tıbırda kalmaz. Evde kalmaz.
Kankıldağan. Tavuğun yumurtlamadan sonra çıkarttığı ses.
Kozlağan. Doğuran. (Sadece hayvan anlatımında kullanılır. İnsana karşı hakarettir).
Sabiy Tabdı. Kutuldu. Doğurdu. (Kadın doğumu bu sözlerle anlatılır. "Doğurdu" demek hakaret içerir ve kadını hayvanla denkleştirir). Sözlerin öz anlamı "tabdı"(buldu), "kutuldu"(kurtuldu).
Kayiş. Deri dilimlerden ypılmış kudretli ip(halat).
Çamlanırğa. Kızarak kendinden geçmek.
Kıyım. "Oyma" sözüne eş manalıdır. Özel nitelikte yapılmış teknik süsleme anlamındadır. Örneğin: Demir halatın kıvrılması yöntemiyle yapılan süslere (duvar girişi vb.) "kıyım casarık" denir.
Tıyım. Birikdirilmiş varlığı anlatan sözdür. Örneğin: "Tıyımlı adam" "birikdire bilen insan".
Cauçaçar. Bu söz iki sözden oluşmakta ve birlikte yazılışından dolayı anlamını değiştirmektedir. İçinde "cau"(düşman, yağ) ve "çaçar"(dağıtır) kelimeler bulunmakta. Manası "Ebediyen yenilgisiz".
Kuşuçar: Kuş gibi uçan. Ya da (manaya göre) " uçan at".
Köz. Nazar. Göz. Eski arşitektürde "Teyri tereze" adlı şafak penceresi.
Kan kaytır. İntikam alınır.
Atıul. Saldırıya meyelli kişi.
Çinkebel. İnce belli.
Zalim. Zülümcü.
Terk kaytır. Çoğunluk geri çevrilir.
Tillerge. Dil uzatmak. Karalamak. İtibarını zedelemek.
Emilik. Dizgine alışmayan at. Kurallara uymayan kişi. İnsan hakkında özel durumlarda ve çok nadir kullanılır.
Bet çomaltırğa. Yüz tutmak.
Işan. Genellikle "proje, hedef"anlamıdaki bir kelimedir. Örneğin: "men ışan etgença bolmadı"( benim hedeflediğim (düşündüğüm) gibi olmadı).
Hınç. Kişisel, ruhsal yapı demektir. Ağır huylu insanları tanımlar. Eski sözdür. Örnek: "O hınçlıdan kutuldun ese başın tınç" (o huysuzdan kurtulduysan başın rahat).
Suu çapçak. Kıyıda barınan suda avlanan hayvanlara "suu çapçak" denir. Günümüzde söz ancak çocukların azarlamasında kullanılır. Örnek: "suu çapçakça suuğa batıbmı turasa?"...( su çapçağı gibi suya dalıb mı duruyorsun?...)
Callarğa. Olaya karışmadan uzaklaşmak.
Kızınırğa. Bir şeyi çok istemek. (Örneğin: "ol işge bek kızınnanma" (o işi çok istiyorum).
Kuuşhan. Eşeğin arabaya koşulduğu zaman kuyruk altına geçirilen tahta dizgin ürünü.
Gılduay. Ot biçici büyük orağın el tutucu yeri, sapı.



KULLANILAR EDEBİYAT VE FOLKLOR KAYNAKLARI

-İ.Semenov. "Cırla", "Nazmula", Arşiv materyalleri.
-Yakinf. (N.Ya. Biçurin) "Sobranıye svedeniy o narodah, obitavşih v Sredney Aziyi v drevneyşiye vremena".
- -H.Appaev. "Kara Kübür".
F.E.Maharadze. "Oçerki po istoriyi raboçe-krestyanskogo dvijeniya v Gruziyi".
-Folklor. "Kalay ulu APPA'nı çamları".
-K. Koçkarov. "Cırla".
-Kazim Meçiev Şiir kitabı.
-Ş. Aliev. Şaka Kitabı.
N.A.Baskakov. Türk Kökenli Rus Soyları.1997. Türk Dil Kurumu.
-Halk Folklordan "Çokkanı haparları".
-Karaçay Halk Cırla (Nart-Karaçaylılar'ın Folkloru 1964 baskı)
Türk Dünyası gençlik günleri Kurultayı belgeleri. (4-11 Eylül 2004)
-İmla Kılavuzu. Türk Dil Kurumu Yayınları. 1996.
-"Nartskiy Epos", "Nart'La", (Nart Efsaneleri). (Halk edebiyatı eseri).
-"Nart Tauruhla" (Nart Masalları). (Folklor).
"-Nart Sözle" ( Atasözleri). (Folklor).
"Nart Mitolojisi".
"Halk oyun maskeleri" (Aksakal. Çüyre ton, Ban Balyattu, Silti Hızen, Tınnık, Zıkgıl teke).
Balkar Folkloru ve edebiyatı.
Kumuk Folkloru.
Avar Folkloru.
Noğay Folkloru.
Rus Kazakları Halk Folkloru.
Hun-Karaçaylıların Halk Folkloru.
СЛОВАРЬ ДРЕВНИХ И ЗАБЫТЫХ СЛОВ.