Սկզբից Մենք թագավորներ չենք ունեցել, այլ ունեցել ենք ճգնավոր դատավոր մարկարներ, որոնք էլ Աստծո շնորհիվ դատել և կառավարել են ժողովրդին, որ տեվել է 1012 – 1472 թվականները:
Իսկ 1472 թ. Թագադրվել է առաջին թագավորը, որ եղել է Սմբատ Բագրատունին, Բագրատունիների Իշխանական տանից, որ ապրել են Ջաջուռում: Իսկ հին լեզվով Ջաջուռի անունը եղել Ցիգլագ, որ նշանակում է Ջաջուռ:
Իսկ Սմբատ Բագրատունու թագավորանիստ քաղաքը եղել է Գյումրին, այսինքն Гив - ը, որ նույնպես պատկանել է Բագրատունիներին: 1512 թ. կռվի ժամանակ Գելասարի մոտ, որ այդ Гелвуе -ն է, որ կարծեմ գտնվում է Գառնիից, որ Гаваон - ն է ոչ հեռու:
Սմբատ Բակրատունու երեք որդիները զոհվում են, իսկ Ինքը ծանր վիրավորվում է, որպեսզի չգնի թշնամու ձեռքը Նա ինքնասպան է լինում:
Իսկ Գյումրին և Կում – Այրին, որ այդ Ел – Вефил-ն է, իրար շատ մոտ, այսինքն կողք, կողքի քաղաքներ են եղել, այսինքն Իմ կարծիքով այդ քաղաքները՝ այդ այժմյան Պաբեդա և Սլաբոդկա թաղերն են
Նրանից հետո Հայկազունիները 1512 Իրենց արքա են ընտրում, Դավիթ Անհաղթին՝ Սփյուռքի Իշխանական տանից: Իսկ Նրանց Իշխանական քաղաքը եղել է Անին, ավելի ճիշտ Անին, այդ չորս քաղաքներից է եղել բաղկացած, այսինքն Անին սկզբից էլ բաժանված է եղել չորս տարբեր Իշխանական տոհմերի միջև: Եվ հետագայում ամեն մի Իշխանական տոհմ Անիում կառուցել է Իր քաղաքը:
Անիի Երվանդաշատը, այսինքն Ефрафа պատկանել է, Դավիթ Անհաղթի հայրական տանը, այդ պատճառով էլ Նրա ամբողջ արքայական տոհմը կոչվեց Երվանդունիներ: Բայց չգիտեմ թե ինչու՞, Մեր պատմաբանները Նրանց արքայական տունը բաժանել են առանձին արքայական տների:
Երվանդունիների 9 – րդ արքան, այդ կին է եղել՝ Говонеан - Սաթենիկը, որ 8 – րդ արքայի մայրն է եղել, այդ տոհմի միջից միայն Նա է եղել եղեռնագործ, որ Իր ընտանիքի բոլոր անդամներին կոտորել է, միայն մի քանի ամսական թոռանն են կարողանում փրկել, որ հետո Նա արքա է դառնում:
Իսկ մնացած 21 Երվանդունիները բոլորն էլ եղել են տղամարդ, և միշտ էլ գահը փոխանցվել է որդուց՝ որդի: Իսկ նախավերջին արքային, երբ Վսեվոլոդ, այսինքն Навуходоносора արքան, Նրան Իր ընտանիքի բոլոր անդամների հետ գերեց Վավիլոն, այսինքն Ռասսիյա, միայն այդ ժամանակ գահը անցավ, ոչ թե որդուն, այլ Իր եղբորը: Եվ Երվանդունիների 22 արքաներից, ոչ մեկի անունը չի կրկնվել, և բոլորի անուններն էլ տարբեր են եղել և նույնիսկ Նրանց մեջ Երվանդ չի եղել:
Դավիթ Անհաղթը, սկզբից Իր աթոռանիստ քաղաքը արեց Էրեբունին, այսինքն Խեվրոնը, և Էրեբունին, այդ Երևանը չէ: Հնում Էրեբունին և Երևանը եղել են իրար շատ մոտ, երկու բարձր բլուրների վրա կառուցված բերդաքաղաքներ: Մեր հին լեզվով Երևանի անունը եղել է Есевон, այսինքն Երևան:
Իսկ Էրեբունու անունը եղել է Արբաթ(տ) Арбат-Արաբկիր: Սփյուռքի Իշխաններից մեկը՝ Խանիկ(Халев) Իշխանը, երբ գրավեց Արբաթը Նա, այդ քաղաքը վերակառույցեց և Իր մեծ որդու անունով, այն անվանեց Էրեբունի:
Իսկ Դավիթ Անհաղթը գնում է Ղարաբաղ որ, այդ Галаатн է, կամ Гат – Валлн է, այսինքն Ուրարտացիների Երկիրն էր, և կոտորում է նրանց: Իսկ հին լեզվով կլինի Иевусеев, իսկ Իեվուս նշանակում է Ուառտու: Իսկ Շուշի որ, այդ Միլլկան է, Շուշիի մոտ մի Ուառտական անառիկ Սյունիք, այսինքն Սիոն ամրոց է լինում, Դավիթ Անհաղթը, այն դարձնում է, Իր արքայական տունը: Հենց, այդ Սյունիք Ամրոցի անունով էլ հետագայում Սյունաց աշխարհը կոչվեց Սյունաց քանի, որ Սյունիքը Դավիթ Անհաղթի ամենասիրելի քաղաքն է եղել:
Հետո Դավիթ թագավորը Ղարաբաղի հարավային կողմից միչև Շուշի, այս ամբողջ հսկայական տարածքը դարձնում է միայն մի քաղաք, և այն Աստվածի կամքով կոչում է Иерусалим, այսինքն Հերուսաղեմ: Իսկ Նրա որդու Տիգրան Մեծի ժամանակ, այդ հսկայական տերրիտորիան Տիգրան Մեծը՝ այն պարիսպապատում է:
Այդ տարիներին Դավիթ Անհաղթի թագավորության վրա հարձակում է Սիրիայի թագավորը Իր հզոր զորքով, բայց Դավիթը հաղթում է Նրանց և Նրանց դարձնում է Իրեն հարկատու ծառաներ: Այդպիսով հզորացնում է Իր Երկրի տարրածքները:
Դավիթը Իր մահից առաջ 1552 - թվականին թագադրում է Տիգրանին, որ այդ Տիգրան Մեծն էր:
Իսկ Տիգրան Մեծի ժամանակ Սփյուռքի վրա հարձակվում են Արաբական թերակղզու ցեղերը, իսկ Նրանք, այդ Հայկ Նահապետի պապի, այսինքն Աբրահամի Նախոր եղբոր ժառանգորդներն էին: Տիգրան Մեծը հաղթում է Նրանց և Նրանց դարձնում է Իրեն հարկատու ծառաներ: Այդպիսով Տիգրան Մեծը ավելի է հզորացնում Իր Երկրի տարրածքները: Որ, ոչ մի թագավորի օրոք, այդքան հզոր և ուժեղ, երբեք էլ չի եղել:
Նա նաև Բաթումից մինչև Ейск կառուցում է նավահանգիստներ և Նրա նավերը նավարկվել են մինչև Հնդկաստան՝ Офир, և այնտեղից, Նրա նավերը վերադառնում էին ծանրաբեռնված ոսկով և փղոսկորներով և կարմիր փայտով:
Տիգրան Մեծի օրոք Երկրի սահմանները եղել են հետևյալը. – սկսած Սիրիայի հողերից, այսինքն Ազովի ծովից սահմամը անցնում է մինչև Рязань- ի և Казан – ի սահմանների մոտ: Հետո, այստեղից Վոլգա գետով իջնում է Կասպից ծովի Արևյելյան ափը: Հետո Կարա – Կում անապատից իջնում է, այժմյան ամբողջ Իրանի տերրիտորիայով գնում է Պարսկական ծովածոց, և ծովածոցից դուրս է գալիս դեպի Հնդկական օվկիանոս: Այստեղից սահմանը Արաբական թերակղզուց պտտվում և անցնում է Կարմիր ծովով և դուրս է գալիս Միջերկրական ծով: Այստեղից համարյա Եգիպտոսի ափերով սահմանը Միջերկրական ծովի կղզիներով և վերցրած Հունաստանի կղզիներով սահմանը անցնում է Մակեդոնիաի մոտով, ընդգրկելով ամբողջ այժմյան Թյուրքիաի տերրիտորիան և բարձրանում է և ընդգրկում է ամբողջ Սև ծովը: Ահա, այսպիսին է եղել Մեր Ծովից՝ ծով Երկիրը:
Սկզբից Աստված, այս հողերն էր տվել ժառանգություն Հայկազունիներին:
Եվ Տերը խոսելով Մայիսեյին(ճիշտը Մայիսեյ անունն է, այլ ոչ թե Մովսես: Եվ մայիս ամիսը Նրա անունով է, Ինչպես նաև Մայիսյանը, որովհետև Մայիսյանի նախահայրը, այդ Մայիսեյն է եղել Իր երկու որդիների հետ), ասեց. – Հայկազունու որդիներին պատվիրե ու ասա Նրանց, երբ Դուք մտնեք Քանանի Երկիրը, ապա ահա Երկիր, որ Դուք պետք է ստանաք ժառանգություն, Քանանի(Խաչիկի) Երկիրը իր սահմաններով:
Ձեր Հարավային կողմը կլինի Եդոմի ( Եդոմ նշանակում է Եզդի, այդ եղել է Նրա призвани – ն, կոչումը, Նա նախահայրն էր Իդումեեվ, այսինքն հայերի, իսկ Իդումեյա նշանակում է Հայաստան, իսկ Եդոմի թագավորությունը, այդ մեզ հայտնի Արարատի, որ այդ Նաիրի թագավորությունն է ), դիմացի Տարնոի(Սին)անապատը, և գնում է Ձեր Հարավային սահմանը Աղի ծովի(լճի, սկզբում հնում եղել է միայն ծով և գետ հասկացողությունը) վերջը՝ Արևելյան կողմից: Եվ անցնում է սահմանը Հարավ, դեպի Ագռավաքարի(Ակրավիմի) զառիթափը և կանցնի մինչև Տարնո(Սին), և դուրս է գալիս Կադես – Վառնիի՝ Վանի Հարավային կողմը: Այստեղից անցնում է Խակյառի(Խեցրոն) և դուրս է գալիս Բաքու – Ատրպատական(Գացար- Ադդարա), այսինքն Բաքուից մինչև Ատրպատական, իսկ Ատրպատականը, այդ այժմյան Իրանն է, Իրանից շրջանցում է մինչև Կարա- Կում(Կառակե) անապատը:
Հետո կանցնի Աղձնիք( Ացմոն): Եվ Աղձնիքից կանցնի սահմանը մինչև Եգիպտոսի հեղեղատը, այսինքն ամբողջ այժմյան Թյուրքիան, որովհետև Թյուրքիան և Եգիպտոսը հարակից են միմյանց, և դուրս է գալիս մինչև ծով:
Իսկ, Ձեր Արևմտյան սահմանը կլինի Մեծ ծովը, այսինքն Միջերկրական ծովը: Այդ կլինի Ձեր սահմանը Արևմուտքում:
Իսկ Հյուսիսում, Ձեր սահմանը կլինի Մեծ ծովից, այսինքն Սև ծովից մինչև Օռ լեռը նշեք, իսկ Օռ լեռը, այդ այժմյան Հայաստանի, այսինքն կնոջ պրոֆիլի՝ քթի և ճակատի միջև գտնվող ամենաբարձր լեռն է: Հենց, այդ լեռան գակաթին է թաղված Մայիսեյի եղբայր Ահարոնը: Եվ Օռ լեռից տարեք մինչև Եմաֆ( իսկ Եմաֆը, այդ կարծեմ Կապսի մոտով Սարիղամիշ տանող ճանապարհի հատվածն է, այսինքն Կասպով Թյուրքիա (դարպասը) տանող ճանապարհը, որ հիա Հայաստանի և Թյուրքիայի միջև փակ է: Եվ կանցնի մինչև Ցեդատու:
Այստեղից սահմանը անցնում է մինչև Ցիֆրոնու(Ցխենվալի) և կանցնի ու լինելու է Գացար – Ենանու, այսինքն Բաթումի - Եյսկ: Այդ կլինի Ձեր Հյուսիսային սահմանը:
Ձեր Արևելյան սահմանը նշեք Ձեզ համար Գացար – Ենանից մինչև Շեմաֆու – Շեմախ, այսինքն Աինի – Անիի Արևելյան կողմից, հետո անցնում է սահմանը և հատվում է Կասպից – Կիններեֆ ծովի Արևելյան ափը: Եվ անցնում է սահմանը մինչև Հորդաննա, այսինքն Արաքս և կանցնի մինչև Աղր լիճը: Այս է լինելու Ձեր Երկիրը իր բոլոր սահմաններով:
Երբ նայում ենք աշխարհի քարտեզը, ապա տեսնում ենք, որ գրված է որ Քուրն է լցվում Կասպից ծովը: Իսկ Աստվածաշնչում էլ ասվում է , որ Արաքսն է և ճիշտ, երբ շատ ուշադիր նայում ենք, ապա տեսնում ենք, որ Արաքսը, որ այդ՝ Հորդաննան է իր հունով գնում է, իսկ վերևից նրան է միանում Քուրը:
Իսկ Տիգրան Մեծի մահից (1592թվականին) հետո Աստվածի կամքով Երկիրը, այսինքն Սփյուռքի թագավորությունը բաժանվում է երկու մասի, տաս ցեղերինը կոչվեց Израиль՝ Հայկազուն,(ոչ թե Հայք) իսկ երկու ցեղինը մնաց Սփյուռք:
Տիգրան Մեծի մահից հետո 1592թ. գահին նստեց Նրա Ռոշա որդին, իսկ մինչ Տիգրան Մեծի մահը, Աստված Նրան արդեն ասել էր որ Իր մահից հետո, Աստված Նրա թագավորությունը բաժանվելու է երկու թագավորությունների:
Այդ ժամանակ Տիգրան Մեծը Ղարաբաղում մեծ ծավալով շինարարական աշխատանք էր կիրառել, այսինքն Նա այդ ընթացքում կառուցել էր Եվհովայի Տաճարը, Իր տունը, վերակառուցում էր Շուշին, և կառուցապատում էր ամբողջ Հերուսաղեմը և այլն... Նա, այդ շինարարական գործերի համար Ղարաբաղում կառավարիչ էր նշանակել Иеровօам –ին(Արամայիս, Արամ) որ Հովսեփի տոհմիցն էր: Արամը երբ Ղարաբաղից դուրս է գալիս Նրա ճանապարհը կտրում է Ախիյա մարգարեն, և հաքի նոր շորերը Նրա առջև պատառոտում է 12 մասի, և Արամին ասում է որ Նա տասը կտորը Իրեն վերցնի: Այդպիսով Նա Արամին ասում է, որ 10 կտորը, այդ Հայկազունու 10 ցեղերն է, որ Նա պետք է լինի Նրանց թագավորը, իսկ երկու ցեղը կմնա Դավիթի տոհմի հետ:
Երբ, այս բոլորի մասին Տիգրան Մեծը իմանում է ուզում է սպանի Նրան, բայց Արամը փաղչում է Եգիպտոս և միչև Տիգրանի մահը մնում է այնտեղ:
Այդպիսով 1592 թվականին Տիգրան Մեծի մահից հետո Արամը Եգիպտոսից վերադառնում է, և Աստված Սփյուռքի թագավորությունը բաժանում է երկու թագավորության, մեկը մնում է Սփյուռք, իսկ մյուսը կոչվում է Հայկազուն՝Իզրաիլ:
Իսկ երկու թագավորությունների Աստվածի Տաճարը մնում էր Տիգրան Մեծի կառուցած Տաճարը, որ Ղարաբաղում էր գտնվում: Արամը վախենալով որ Հայկազունու ժողովուրդը հանկարծ մի օր Տաճար գնալու համար Իրենից երես կթեքեն, Նա ոսկուց երկու հորթի արձան է թափել տալիս, և մեկը դնում է Կում – Այրիում, իսկ մյուսն էլ դնում է Դանում: Եվ ասեց. –ահա Հայկազուն Ձեր Աստվածը, էլ հարկ չկա ուրիշ տեղ գնալ: Եվ Հայկազունու ժողովուրդը սկսեցին, այդ հորթերի առջև եկրպագել, և այդպես Արամը Հայկազունու ժողովրդին գցեծ մեծ մեղքի մեջ: Եվ Իր արարքով խորը վիրավորանք հասցրեց Եվհովային, Նրան Հայկազունու ժողովրդի առջև ներկայացնելով որպես հորթ, այդ պատճառով էլ Աստված Նրան և Նրա ժառանգներին անիծեց:
Իսկ հետո, այդ անեծքը թափվեց բոլոր Հայկազունու թագավորների վրա, որովհետև բոլոր թագավորները հետևեցին Նրան:
Սիրելի ընթերցող՝ այդպես էլ Մեր պատմաբանները մինչև այսօր չկարողացան լիարժեք պատասխան տալ, արդյո՞ք Մենք ունեցել ենք անիծված թագավորներ, թե՞ ոչ:
Հերուսաղեմ բառը նոյնպես ծակել է Մեր լեզվից, որ նշանակում է « Հեր – ու – սաղ – եմ» բառերից: Այսինքն «Հեր», այդ «հայր» բառի արմատն է, որ այդ Աստվածն է, «ու» - ն այդ միջածանցն է, իսկ «սաղ» -ը, այդ բառբառական բառ է որ, այժմյան «կենդանի» բառի արմատն է, իսկ «եմ» - ը, այդ վերջածանցն է:
Ինչպես գիտենք Աստվածաշնչում ասվում է, որ Աստվածի մոլորակը, այդ մի անծայրածիր քաղաք է, որ կոչվում է Иерусалим՝ Հերուսաղեմ, որ առայժմս մարդը, կարող է այնտեղ հայտնվել միայն Իր մահից հետո: Այդ պատճառով էլ Աստված Մեզ ամբողջ ժամանակ Հերուսաղեմ բառի միջոցով ցանկացել է հայտնի, որ ամեն ոք Իր մահից հետո հայտնվում են Իր մոտ ու կենդանի են, այսինքն բոլորն էլ նորից Իրենց ֆիզիկական մարմնով գտնվում և ապրում են Հերուսաղեմ քաղաքում: